Ở bài viết trước, chúng ta đã cùng nhau đi tìm hiểu những điều khoản về chủ thể – đối tượng – mục đích của hợp đồng. Bài viết này sẽ cung cấp những kiến thức pháp luật và thực tiễn liên quan đến nội dung và hình thức của hợp đồng
1. Cơ sở pháp lý
– Bộ Luật Dân Sự 2015
– Luật hôn nhân gia đình 2014
– Luật doanh nghiệp 2014
– Luật Nhà ở 2014
– Luật Đất đai 2013
– Luật hôn nhân gia đình 2014
– Luật Đất đai 2013
– Luật hình sự 2015
– Luật dầu khí 1993
– Nghị định 37/2015/NĐ-CP hướng dẫn hợp đồng xây dựng
– Văn bản hợp nhất 07/VBHN-BCT năm 2018 về Hợp đồng mẫu của Hợp đồng Chia sản phẩm dầu khí do Bộ Công thương ban hành
– Thông tư số 15/2014/TT-BCA
2. Nội dung
Nội dung là phần xương sống của hợp đồng. Mỗi loại hợp đồng phải có những quy định khác nhau về phần nội dung. Tuy nhiên, BLDS cũng có quy định về nội dung chung cho các loại hợp đồng
Tại Điều 398 quy định về nội dung của hợp đồng như sau:
Điều 398. Nội dung của hợp đồng
1. Các bên trong hợp đồng có quyền thỏa thuận về nội dung trong hợp đồng.
2. Hợp đồng có thể có các nội dung sau đây:
a) Đối tượng của hợp đồng;
b) Số lượng, chất lượng;
c) Giá, phương thức thanh toán;
d) Thời hạn, địa điểm, phương thức thực hiện hợp đồng;
đ) Quyền, nghĩa vụ của các bên;
e) Trách nhiệm do vi phạm hợp đồng;
g) Phương thức giải quyết tranh chấp.
Có thể thấy ở khoản 1 – Điều 398 thì bên có quyền thỏa thuận về nội dung. Trên thực tế, có rất nhiều những loại hợp đồng khác nhau nên nhà làm luật không thể áp đặt những nội dung chung cho tất cả hợp đồng mà cốt là ở ý chí của hai bên. Khoản 2 của Điều 398 chỉ nhằm gợi ý về nội dung cho các bên tham gia ký kết hợp đồng. Tuy nhiên, về trách nhiệm do vi phạm hợp đồng thì cũng sẽ một phần do luật định nếu hai bên không thỏa thuận được. Đối với mục đối tượng của hợp đồng thì như đã đề cập ở bài viết trước thì trừ những đối tượng bị cấm giao dịch thì tất cả đều là đối tượng để ký kết hợp đồng
Ví dụ: giao dịch mua bán trái phép chất ma túy sẽ bị vô hiệu do vi phạm pháp luật hình sự. Cụ thể, điều 251. Tội mua bán trái phép chất ma túy.
Về đạo đức: Hợp đồng mua bán con. Trong đó, A sẽ bán con là B 5 tuổi cho C với số tiền 50 triệu đồng. Trong đó ghi rõ, A sẽ hết nghĩa vụ nuôi dưỡng B sau khi hai bên ký kết hợp đồng.
Ngoài ra, những loại hợp đồng khác sẽ có một số những văn bản để hướng dân riêng. Ví dụ: Hợp đồng xây dựng thì được Nghị định 37/2015/NĐ-CP hướng dẫn. Trong đó tại Điều 13.2 có quy định về nội dung của điều khoản nghiệm thu.
Hay một số mẫu hợp đồng phải theo quy định của chính phủ. Theo điều 15 của Luật dầu khí 1993 thì hợp đồng chia sản lượng dầu khí phải theo sự hướng dẫn về mẫu của chính phủ trong Văn bản hợp nhất 07/VBHN-BCT năm 2018 về Hợp đồng mẫu của Hợp đồng Chia sản phẩm dầu khí do Bộ Công thương ban hành.
Trong một số trường hợp thì sự thỏa thuận của các bên trong giao dịch được đặt trong điều kiện: một bên trong giao dịch có ít sự lựa chọn hoặc không có sự lựa chọn nào và buộc phải tham gia gia thì cơ quan có thẩm quyền sẽ ban hành những mẫu hợp đồng có thể kể đến như:
- Hợp đồng mua bán điện phục vụ mục đích sinh hoạt
- Hợp đồng cung cấp nước sinh hoạt
- Hợp đồng cung cấp dịch vụ truyền hình trả tiền
- Hợp đồng cung cấp dịch vụ điện thoại cố định mặt đất
- Hợp đồng cung cấp dịch vụ thông tin di động mặt đất (hình thức thanh toán: trả sau)
- Hợp đồng cung cấp dịch vụ thông tin di động mặt đất (hình thức thanh toán: trả trước
- Hợp đồng cung cấp dịch vụ truy nhập internet
- Hợp đồng cung cấp dịch vụ vận chuyển hành khách đường hàng không
- Hợp đồng cung cấp dịch vụ vận chuyển hành khách đường sắt
- Hợp đồng mua bán căn hộ chung cư, các dịch vụ sinh hoạt do đơn vị quản lý khu chung cư cung cấp
- Hợp đồng phát hành thẻ ghi nợ nội địa, mở và sử dụng dịch vụ tài khoản thanh toán (áp dụng cho khách hàng cá nhân), vay vốn cá nhân (nhằm mục đích tiêu dùng)
- Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ
Những phân tích chi tiết cho những nội dung trên sẽ được đề cấp trong những bài viết tiếp theo.
Tóm lại, khi nói về nội dung thì chỉ cần nhớ ba điều trọng yếu: dựa trên thỏa thuận các bên, đối tượng không được vi phạm điều cấm của pháp luật, một số hợp đồng phải tuân theo mẫu theo quy định của pháp luật.
3. Hình thức của hợp đồng
3.1. Quy định chung
Hình thức của hợp đồng cũng là cực kì quan trọng. Vì thế BLDS cũng dành hẳn một điều để nói về hình thức của nó
Điều 119 BLDS quy định:
Điều 119. Hình thức giao dịch dân sự
- Giao dịch dân sự được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể.
Giao dịch dân sự thông qua phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử được coi là giao dịch bằng văn bản.
- Trường hợp luật quy định giao dịch dân sự phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng, chứng thực, đăng ký thì phải tuân theo quy định đó.
Dựa vào điều luật trên, ta có thể thấy việc một hợp đồng có thể được ký kết bằng lời nói cũng như văn bản.
Về việc thỏa thuận bằng lời nói thì áp dụng cho những giao dịch phục vụ đời sống hàng ngày như mua nước mắm, nước tương ở cửa hàng ngoài chợ cũng được coi là hợp đồng bằng lời nói. Tuy nhiên cũng sẽ có trường hợp do khách đông nên người bán hàng có thể quên rằng người bán đã trả tiền rồi nên đòi tiếp, sẽ có thể dẫn đến cãi cọ. Đặc biệt là những người có thói quen mua thật nhiều đồ để tích trữ với số tiền từ 200-500.000 đồng trở lên thì sự mâu thuẫn là chắc chắn. Vậy nên, một lời khuyên cho những hợp đồng bằng lời nói đó là phải yêu cầu người bán dù bận cách mấy cũng phải xuất hóa đơn cho mình để tránh xảy ra mẫu thuẫn.
Từ trường hợp trên, người mua phải hết sức cẩn trọng và hạn chế giao dịch bằng lời nói.
Đối với hợp đồng thực hiện bằng văn bản thì cũng chia thành hai nhóm. Nhóm hợp đồng cần công chứng và không cần công chứng.
3.2. Hợp đồng cần công chứng
Nhóm hợp đồng cần công chứng đa số thuộc về bất động sản.Vì đối với các giao dịch liên quan đến bất động sản đều cần phải công chứng.
Có thể kể đến những hợp đồng cần công chứng như Hợp đồng mua bán nhà ở, Hợp đồng thế chấp nhà ở quy định tại khoản 1 của điều 122 Luật Nhà ở 2014, Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, Hợp đồng góp vốn bằng quyền sử dụng đất quy định tại Điểm a khoản 3 Điều 167 Luật Đất đai 2013. Về phần hợp đồng mua bán thì hợp đồng mua xe máy giữa cá nhân với cá nhân cần phải công chứng theo quy định tại điểm g khoản 1 Điều 10 Thông tư số 15/2014/TT-BCA về đăng ký xe
Một loại hợp đồng nữa cần phải công chứng là hợp đồng ủy quyền. Chỉ có một số loại hợp đồng cần công chứng
Ví dụ: Vợ chồng bên nhờ mang thai hộ ủy quyền cho nhau hoặc vợ chồng bên mang thai hộ ủy quyền cho nhau về thỏa thuận. (Văn bản ủy quyền trong trường hợp này phải có công chứng, lưu ý, việc ủy quyền cho người thứ ba không có giá trị pháp lý) (Khoản 2 Điều 96 Luật hôn nhân gia đình 2014)
3.3. Hợp đồng không cần công chứng
Những hợp đồng không cần công chứng có thể kể đến như: hợp đồng mua bán hàng hóa, hợp đồng vay tiền, hợp đồng dịch vụ pháp lý. Mặt dù chưa có quy định về việc ký nháy, tức là Chữ ký nháy nằm phía dưới từng trang văn bản, Chữ ký nháy tại dòng cuối cùng của văn bản, chữ ký nháy tại phần chức danh người có thẩm quyền hoặc tại nơi nhận. Tuy nhiên, để tranh làm giả văn bản thì các cá nhân nên ký nháy để đảm bào tính trung thực khi ký kết vì đa phần các hợp đồng hường có từ 2 trang trở lên.
Ví dụ: A và B ký hợp đồng mua bán heo với việc A sẽ mua 10 con heo của B trị giá 100 triệu, Nếu không ký nháy từng trang văn bản thì có thể dẫn đến việc A tự ý thiết kế một trang văn bản khác, thay đổi nội dung hợp đồng chỉ có giá 90 triệu rồi ráp lại với trang cuối đã được ký. Thế là trở thành một hợp đồng mới hoàn toàn. Đến khi thanh toán thì A có thể lật lọng là đã thỏa thuận với nhau là 90 triệu chứ không phải 100 triệu.
Tóm lại, về hình thức của hợp đồng thì có hai hình thức là bằng lời nói hoặc bằng văn bản. Đối với hợp đồng bằng lời nói thì cần phải cẩn trọng khi giao kết, có thể yêu cầu hóa đơn để giá trị hàng hóa thanh toán cao. Đối với hợp đồng bằng văn bản thì những hợp đồng liên quan đến bất động sản cũng như hợp đồng mua bán xe của cá nhân, hợp đồng ủy quyền … thì cần phải công chứng. Còn đối với những hợp đồng không cần công chứng thì nên ký nháy tất cả các trang.
Nội dung chi tiết về hình thức và nội dung của từng loại hợp đồng sẽ được phân tích trong các bài viết sau
